Bạch vân am tiên sinh địa lý chính truyền
BẠCH VÂN AM TIÊN SINH ĐỊA LÝ CHÍNH TRUYỀN
Nguyên tác Hán văn: NGUYỄN BỈNH KHIÊM
Sưu tầm
Không kể năm tháng, dùng cổ để làm chuẩn mực cho kim, Ta một ngày nhân trời quang đãng, ngắm sông núi làm vui. Trong lúc ngâm vịnh cổ thi, thấy được một câu lạ như sau: “Mỹ nữ tiền đường bái giáo học hữu lương y”. Ý nói “người con gái đẹp tiến lên trước nhà xin thọ giáo (học hỏi) cho có cái ăn cái mặc”. Ta thản nhiên cười mà rằng: Thật hợp với ý định của ta hôm nay, nhưng chưa biết hình thế ra sao. (Núi Cô Tiên, nơi đây đã phát 18 đời quận công) Ta bèn rời bước ra đồng, phóng mắt nhìn khắp núi sông, cố tìm xem hình thế “Mỹ nữ” như thế nào, thì thấy một Ông lão mình mặc áo vải, tay chống gậy trúc, từ hướng Tây Bắc đến, trông thật quắc thước. Ông lão hỏi ta ở nơi nào. Ta đáp đi từ Ngọc An qua Ngân Hà, đi ngựa vượt Hát Long, chính là một kẻ nơi hương ấp. Ông lão nói: “Ngài là bậc hàn mặc sao đến chốn này?” Ta đáp: “Chỉ vì muốn xem mồ mả các vị tiền bối thế nào, để học hỏi các bậc tiên hiền, nên đột nhiên đến đây, không ngờ cao hứng mà vui với núi sông”. Ông lão biết ý bèn xin đi cùng. Trong khi hóng mát dưới bóng cây, nói toàn là chuyện nước biếc dưới sông, chim ca trên núi. Ta khen lời ông lão nói đúng, nhân đó mới hỏi rằng: “Sách Địa lý có hàng trăm hàng ngàn quyển, vậy mà bọn học giả trên đời, mười người thường có đến bảy tám, khi khảo cứu thì trúng một sai mười, có phải thói thường là như vậy, hay đó là sách vở của bọn Nhung Man?” Ông lão nói: Sách vở có đúng có sai, nhưng kẻ trí theo cái đúng, người ngu theo cái sai, không thể cứ coi đó toàn là của quân mọi rợ. Xin giải thích để ngài nghe. Địa lý tức là núi sông bày bố trên mặt đất. Nhưng Địa lý lại có địa khí. Khí tụ thì lành, khí tán thì dữ. Khí hòa với cuộc sống, núi không mọc cỏ không chôn được. Khí theo hình mà đến, núi đứt không chôn được. Khí hợp với rồng (long), núi chiếc không chôn được. Nó xuất hiện trong sử sách, phát triển trong thi ca và đều gọi là khí cả. Vì lý đối với khí chẳng những như nước đối với biển cả, non đối với núi Thái. Thế mà người đời cứ muốn giảng giải bằng những lời lẽ trần tục, thật chẳng rõ thế nào là huyền diệu vậy. Nhìn Huyền vũ rũ đầu, Thanh long múa lượn mà cho là đẹp, không ngờ khí ấy tan tụ nơi huyệt tinh, huyệt trường. Cho nên yên phận giữa loài tôm tép mà không biết khí lạnh, ẩn mình trên ngọn quy sơn mà không biết khí tan, như thế làm sao tạo được phúc cho mình, cho người? Riêng ở Nghệ An có ông Tả Ao, hiểu lẽ Sinh Lai Ám Tử, luôn luôn coi Địa lý đi trước, địa mạch đi sau. Như thế thì muốn nói theo ngài, có thể nào không nhìn nhận địa khí là tông chỉ của Địa lý?” Ta nói: “Tôi nghe cái mà người xưa gọi là táng thừa sinh khí, nay lại nghe địa khí là trên hết, quả thật không phải dễ vậy. Tuy nhiên lý có hình dễ biết, khí không hình khó tường, thực không biết phải dò từ đâu ra.” Ông lão đáp: “Khí sinh ra nước, nước do khí sinh ra, vì vậy quan sát nước có thể tìm ra được lẽ nhiệm màu. Nay xin mách như thế này: Thứ nhất phải xem khí và nước ngưng tụ tại huyệt trường. Lên cao quay đầu nhìn lại sẽ trông thấy đại thể bắt nguồn từ bên trái xuôi dòng chảy qua bên phải, ở giữa sẽ trông thấy một dòng nước nhỏ, bất kể rộng hẹp, dài ngắn, từ bên phải chảy ngược sang bên trái, rồi cùng đại thế hợp chung dòng mà chảy sang bên trái, ở khoảng giữa này ắt có khí tụ huyệt trường, đại thế thủy từ bên hữu chảy sang bên tả, dòng nước cũng thế, sẽ chảy ngược lại để hợp chung dòng. Ta gọi đó là: Ngoài song trăng sáng, trong nhà trắng, Bên dòng hoa nở, giữa dòng hồng. Nếu các dòng nước lớn nhỏ cũng chảy xuôi mà không hợp chung với nhau thì khí sẽ tan, chẳng nên dời bước tới! Thứ hai phải xem khí và nước ngưng tụ tại huyệt tinh. Đã xem xong huyệt trường mới vào trường nội để thẩm định mỗi ngôi sao xuất thân như thế nào.
