Ứng khẩu thành thi

[hoa mai]

Hai vợ chồng ông kia, nhà giàu có, sanh đặng ba đứa con gái nhan sắc đẹp đẽ. Hai đứa lớn gả cho hai người văn chương, còn người con út có nhiều nơi hỏi mà bà không ưng.

Khi ấy có một tên kia nhà phú hộ lại thêm lịch sự, đẹp trai đến nhà cầu hôn. Ông chê nó ít học không gả cho, còn cỏn thì đành. Bả thương con út, có ý chiều lòng con, mới khuyên ông rằng: “Hễ học thì phải hay, chứ cái lịch sự thì khó kiếm lắm. Nó tuy ít học, về mình dạy thêm nó phải trở nên một đấng văn chương”.

Ổng nói: “Nó tuy lịch sự, đẹp trai nhưng nó bất học, nên ăn nói không thanh nhã, mụ nói lắm tôi cũng nghe theo”. Gả cưới xong rồi, ổng mới mua đặng con ngựa hay lắm, trong lúc ăn tiệc, ông biểu ba thằng rể làm thơ khen con ngựa hay.

Người rể lớn làm như vầy:

Mặt nước thả cây kim, cha tôi cưỡi ngựa chạy như chim

Chạy đi chạy lại cây kim chưa chìm.

Người rể giữa đặt rằng:

Thần lửa để cái lông, cha tôi cưỡi ngựa chạy như giông

Chạy đi chạy lại, cái lông chưa hồng.

Ổng nói thằng rể nhỏ sao không làm. Nó thưa: “Hai ảnh làm choán hết ý hấp dẫn, nên tôi họa chưa được, để thủng thẳng tôi nghĩ”. Bả liền nói đỡ cho nó rằng: “Nó đã nhỏ, ông hối lắm nó rối trí làm sao cho được”. Bả lật đật vừa bước vừa nói rằng, rủi lỡ trôn... Thẳng nghe liền mừng và nói rằng: “Thưa mẹ, tôi nghĩ đặng bài thơ rồi”.

Bả biểu: “Thì con viết ra rồi đọc nghe thử”. Anh ta viết ra rồi đọc rằng:

Mẹ tôi xán cái địt, cha tôi cưỡi ngựa chạy như hít

Chạy đi chạy lại đít mẹ chưa khít!

Bả nghe mới nửa bài, bỏ đi xuống nhà dưới một nước

[vân từ]

Hình như sau khi bà lão đi rồi thì chuyện văn thơ mới được thoải mái hơn. Tôi nhớ rằng lúc đó lão ông ra đề và yêu cầu làm bài đối:

Đề rằng:

hoa thơm thì không đẹp
hoa đẹp thì không thơm
chỉ riêng hoa bìm bịp (?)
vừa đẹp lại vừa thơm.

Đối rằng:

d. t kêu thì không thối
d. t thối thì không kêu
chỉ riêng cụ bà tôi
vừa kêu lại vừa thối.