Thiên Văn và Ứng Dụng

[VinhL]

Bài 3
Tọa Độ Thiên Cầu - Celestial Coordinate.
Nếu chúng ta đêm đường xích đạo của địa cầu, nới rộng ra vô tận và chiếu lên quả thiên cầu, thì nó sẻ cắt quả thiên cầu thành một vòng trong lớn (Great Circle - Đại Khuyên), vòng tròn này được gọi là vòng Thiên Xích Đại - Celestial Equator.
Tương tự, chúng ta củng có thể phóng chiếu các đường kinh và vĩ tuyến lên thiên cầu để làm hệ thống định vị các sao. Nhưng vì trái đất xoay tròn không ngừng, mà quả thiên cầu thì không di chuyển (căn cứ vào các tinh tú), cho nên chúng ta không thể dùng kinh tuyết móc tại Greenwich để mà định vị.

Chúng ta biết rằng, địa cầu di chuyển quanh Mặt trời trong quỷ đạo hình elip, ở độ nghiên khoảng 23.5 độ, cộng thêm sự tự chuyển quanh trục từ tây sang đông, cho nên nếu ta đứng trên mặt đất, ngắm nhìn mặt trời, thì sẻ thấy nó di chuyển từ đông sang tay, theo một hình bán cung. Hình bán cung chính là sự cộng hưởng của hai độ lệch từ quỷ đạo elip và độ nghiên trục quay của địa cầu. Đông phương gọi đó là Hoàng Đạo.
Nếu chúng ta nới rộng vòng bán cung này và phản chiếu nó lên quả thiên cầu, thì sẻ tạo ra một vòng tròn lớn. Vòng tròn lớn này được gọi là vòng Ecliptic - vòng Thiên Hoàng Đạo. Như vậy Ecliptic chính là đường hiển hiện hay hành trình hiển hiện của mặt trời trên quả thiên cầu (Apparent path of the sun on the celestial sphere).
Vòng Ecliptic này sẻ cắt vòng Thiên Xích Đạo (Celestial Equator) tại hai điếm. Hai điếm nhà chính là điếm Vernal Equinox - Xuân Phân, và điểm Autumnal Equinox - Thu Phân.
Độ lệch giữa vòng Thiên Xích Đạo (Celestial Equator) và Thiên Hoành Đạo (Ecliptic) khoảng 23.5 độ.

[IMG]http://astro.wsu.edu/worthey/astro/html/im-sky/cel-sphere-2.gif[/IMG]

[IMG]http://visual.merriam-webster.com/images/astronomy/astronomical-observation/celestial-coordinate-system.jpg[/IMG]

Hai điểm này tương đối không di chuyển so sánh với màn tinh tú (chỉ di chuyển theo vòng Tuế Sai - Precession, cho nên còn được gọi Precession Of the Equinox). Cho nên trong Thiên Văn điếm Vernal Equinox được quy định là điểm móc cho Thiên Kinh Độ (Celestial Longitude), và vòng Thiên Xích Đạo là điểm móc cho Thiên Vĩ Độ (Celestial Latitude).
Hệ thống định vị ứng dụng vòng Thiên Xích Đạo được gọi là Equatorial Coordinate System - Tọa Độ Xích Đạo
Ngoài hệ thống này ra còn có hệ thống Horizontal Coordinate System - Tọa Độ Hoành (Chân Trời), hệ thống Ecliptic Coordinate System - Tọa Độ Hoàng Đạo, Galactic Coordinate System - Tọa Độ Thiên Hà, và SuperGalactic - Tọa Độ Siêu Thiên Hà. Hihihihihihihihihi

Ba hệ thống được ứng dụng rộng rãi nhất là Tọa Độ Xích, Tọa Độ Hoành, và Tọa Độ Hoàng.

[IMG]http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8f/Ecliptic_equator_galactic_anim.gif[/IMG]